7de stap: Waardevol leven

De regels overboord zetten is niet eenvoudig. Van alles moeten en zich aan regels houden heeft z’n voordelen en is sociaal wenselijk. Iemand die zich keurig aan de regels houdt, krijgt goedkeuring van belangrijke anderen, we worden beloond als we regels respecteren. Niet opvolgen van de regels kan eng zijn omdat we de consequenties soms niet kunnen overzien. Ons hart volgen en doen wat we willen, is niet altijd in ons voordeel op een korte termijn – een bedrijfsfeestje missen omdat u liever naar de schoolvoorstelling van uw kind gaat, kan betekenen dat u geen promotie krijgt, daarom kan de keuze om uw hart te volgen wellicht onbezonnen lijken.
Om te beoordelen welke keuze op de lange termijn slim was, is het nodig om te weten wat uw waarden zijn.
Door de druk van de omgeving (ouders, vrienden, reclame, etc.) is het niet eenvoudig om steeds helder te hebben wat u zelf in het leven echt belangrijk vindt. Door de oefeningen die u heeft uitgevoerd (dromen en uw Bucketlist), heeft u vast al een vermoeden van wat u in uw leven zou willen realiseren, wat voor leven u zou willen leiden. Hier nog een tweetal andere oefeningen om dit nog wat scherper voor uw ogen te krijgen.
Beschrijf je eigen grafsteen
Wanneer mensen worden begraven, staat er op hun grafsteen vaak een korte tekst die de waardevolle eigenschappen van de persoon in kwestie beschrijft. Stel je nu uw eigen grafsteen voor. Wat voor tekst zou u hier graag willen zien staan? Hoe wilt u graag worden herdacht? Wat wilt u dat uw leven voor staat?
Het gaat hier om wat u graag zou WILLEN dat er over u geschreven wordt. Niet een inschatting van wat er daadwerkelijk op zou kunnen komen te staan. Neem hier even de tijd voor.
Tekst op de grafsteen:
……………………………………………………………..
…………………………………………………………….
…………………………………………………………….
…………………………………………………………….
Als u de oefening heeft uitgevoerd, staat hier nu heel kernachtig wie u graag zou willen zijn.
Is er een verschil tussen hoe u nu in het leven staat en wat op uw “grafsteen” staat geschreven? Zo ja, wat zou u kunnen doen om het verschil tussen de realiteit en de wens kleiner te maken.
Het kan zijn dat deze en andere oefeningen pijnlijke emoties oproepen. Sta daar even bij stil. Komen er tranen, houd ze niet tegen – er is veel moed nodig om eigen pijn te ervaren en te doorleven. Laat de emoties er zijn en kijk hoe ze u kunnen helpen om dingen te veranderen. In de emoties gaat namelijk enorm veel energie schuil, als we emoties bestrijden dan ontzeggen we onszelf de energie die ze ons kunnen geven.
Wat zou ik doen met 30 miljoen?
Stel u voor dat u een loterij hebt gewonnen en na het betalen van belastingen houdt u er schoon 30 miljoen van over. Wat zou u hier allemaal mee doen?
Ik zou …………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Wat is aan deze acties/dingen/belevenissen zo belangrijk voor u? Welke waarde kunt u hieruit filteren?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
De waarden die hieruit komen zijn te belangrijk om ze aan het toeval of geluk over te laten en het leven is eenvoudigweg te kort om het te verspillen aan dingen die we MOETEN MAAR NIET WILLEN. Natuurlijk zijn er in het leven dingen die we moeten (we moeten ademen, eten, goed uitkijken bij oversteken, regels van het verkeer in acht nemen, ed.), maar dat zijn bijzaken. We hoeven echter niet toe te staan dat de angst en onze zucht naar korte termijn beloning ons leven regeren. Behalve als dit iets is wat u werkelijk gelukkig maakt en u met een gerust hart kunt zeggen dat u op uw sterfbed nergens spijt van zult hebben.
Is vermijden van angst nog steeds uw grootste drijfveer dan zou ik u adviseren om een aantal stappen van dit programma terug te gaan en vooral de oefeningen van acceptatie, mindfulness en zelfcompassie opnieuw te doen.
Bent u echter in staat om angst te voelen en toch te doen wat u zelf belangrijk vindt, dan wil ik u uitnodigen om de volgende stap te zetten. Vooral als u wel weet wat u belangrijk vindt, maar niet weet hoe u dat zou kunnen bereiken.
De zevende stap
Stress, extreme vermoeidheid, schommelingen in emoties tussen angst, teleurstelling, boosheid, verdriet en onzekerheid over de toekomst, waren lange tijd uw metgezellen. Misschien bent u er al jaren mee aan het worstelen geweest voordat uw lichaam het niet meer aan kon en u de diagnose burn-out kreeg.
Kijk in hoeverre u nu dit gevecht los kunt laten. Kunt u accepteren dat stress en alle emoties (positief en negatief) bij het leven horen en dat gedachten komen en gaan en dat ze uw leven niet hoeven te regeren? In hoeverre wordt uw leven nog geregeerd door de regels en moeten, bent u nog steeds bezig om uw ideale zelfbeeld in stand te houden? Hoeveel tijd bent u bereid te stoppen in de activiteiten en dingen die u energie geven? Bent u bereid uw gedrag door uw waarden te laten bepalen?
Wees trots op de vorderingen die u heeft behaald! Daarbij is het niet belangrijk of u maar een paar eerste stapjes heeft gezet of dat u al volledig met uw oude gedragspatronen hebt afgerekend.
Toewijding
In deze sessie zijn we aanbeland bij de commitment of, in een veel mooier Nederlands woord, ‘toewijding’. Om in staat te zijn om het waardegericht gedrag te leren en toe te passen, is toewijding nodig en daar kunt u vast wat hulp van uw sociale netwerk gebruiken.
Een van de oorzaken die burn-out veroorzaken ligt in de overtuiging dat u alles zelf moet. U bent bekwaam, sterk, zelfstandig, foutloos en met kennis van zaken. Vragen om hulp is een teken van zwakte, erkenning dat u de situatie niet aan kunt, dat u onvoldoende kennis en vaardigheden bezit en dat u de functie of partner of wat dan nog, niet verdient. Hopelijk bent u door dit programma al zo ver dat u nu kunt roepen: ‘Wat een gelul!’
Sinds de interesse van de wetenschappers in het welbevinden en waardig (en gezond) oud worden, zijn veel onderzoeken geweest naar de factoren die welbevinden verhogen en voor een gezonde hoge leeftijd zorgen. De onderzoeken tonen allemaal aan dat gezond voedsel en lichaamsbeweging zeer belangrijk zijn, maar de belangrijkste factor zijn sociale contacten. Mensen met prettige en regelmatige sociale contacten ervaren meer welbevinden en hebben meer kans om gezond een hoge leeftijd te bereiken. Doe uzelf dus een plezier en vraag om hulp bij uw werk, opdrachten, bereiken van uw doelen. Dat zal het niet alleen makkelijker maken om u op uw pad te houden, maar zal ook uw gezondheid bevorderen, uw stressniveau verlagen en plezier geven. De oude wijsheid zegt het al: Gedeelde smart is halve smart! Hierbij zou ik nog willen toevoegen: Gedeelde pret is dubbele pret!
Toewijding is heel wat anders dan zelfcontrole. Het grootste verschil is dat zelfcontrole met regels te maken heeft en toewijding met de waarden.
Waarom heeft u de grote dromen die u vorige keer heeft opgeschreven nog niet gerealiseerd, of waarom heeft u ze zelfs al helemaal opgegeven?
De meeste mensen geven hun grote dromen op omdat de weg ernaartoe bezaaid is met hindernissen van ‘Dat kan ik niet’, ‘ik heb de middelen er niet voor’, ‘ik moet toch werken anders kan ik de rekeningen niet betalen’, ‘een verantwoordelijke vader doet zoiets niet’, …..
Allemaal regels, verboden, geboden, overtuigingen die angst creëren voor het onbekende en ons voor fouten en teleurstellingen willen behoeden. Dus geven we maar op
Welke hindernissen ziet u als u denkt aan het najagen van uw droom?
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
De grootste belemmering is het idee dat de eindbestemming (droom) bereikt MOET worden. Maar als u van de reis (en niet de droom) uw bestemming maakt, geleidt door de waarden die deze droom voor u vertegenwoordigt, dan zijn de hindernissen misschien wat minder hoog en onoverwinnelijk, vooral als u ze één per één kunt nemen. Toewijding maakt het mogelijk, want toegewijd handelen betekent dat we ondanks de angst de confrontatie met onze belemmeringen en hindernissen aan kunnen.

Want eigenlijk, als u heel eerlijk bent, en als u even geen rekening hoeft te houden met de regels, met wat kan en moet, wat zou u dan doen? Vul de volgende vragenlijst in:
Eigenlijk-vragenlijst
Als er geen obstakels zouden zijn dan zou ik eigenlijk:
Ja/Nee Meer alleen willen zijn
Ja/Nee Meer onder de mensen willen zijn
Ja / Nee Meer willen lezen
Ja / Nee Meer willen sporten
Ja / Nee Meer gaan dansen
Ja / Nee Minder willen werken
Ja / Nee Alleen op reis willen gaan
Ja / Nee Gezonder willen eten
Ja / Nee Vrij willen zijn van alcohol, nicotine, drugs of antidepressiva
Ja / Nee Vaker naar de film willen
Ja / Nee Vaker naar een concert willen
Ja / Nee Een boek willen schrijven
Ja / Nee Meer willen schilderen
Ja / Nee Willen verhuizen
Ja / Nee Meer tijd met mijn kinderen willen doorbrengen
Ja / Nee Een bepaalde opleiding willen gaan doen
Ja / Nee Een andere baan willen
Ja / Nee Het een en ander aan mijn uiterlijk willen veranderen (zo ja, wat? …..)
Ja / Nee Een bepaalde hobby (…..) willen gaan uitoefenen
Ja / Nee Meer op de voorgrond willen staan
Ja / Nee Meer willen daten of actiever op zoek willen gaan naar een partner
Ja / Nee Vaker naar feestjes willen gaan
Ja / Nee Huisdieren (soort: …) willen hebben
Ja / Nee Een nieuwe garderobe willen aanschaffen
Ja / Nee Meer 1 op 1 met mijn partner samen willen zijn
Ja / Nee Meer in de natuur willen zijn
Ja / Nee Vaker een weekendje weg willen
Ja / Nee Meer rust en stilte in m’n leven willen ervaren
Ja / Nee Meer met bepaalde vrienden willen afspreken
Ja / Nee Meer met geloof/spiritualiteit bezig willen zijn
Ja / Nee Het liefste lekker niets doen
Ja / Nee Meer naar muziek willen luisteren
Ja / Nee Meer bezig zijn met muziek maken
Ja / Nee Een (ander) instrument willen leren spelen
Ja / Nee Nieuwe vrienden willen maken
Ja / Nee De banden met mijn familie willen versterken
Ja / Nee Juist minder contact hebben met mijn familie
Ja / Nee Vaker (een bepaald gerecht) eten
Ja / Nee Een rijker seksleven willen hebben
Ja / Nee Mijn huis totaal anders inrichten
Ja / Nee Een beter dag‐ en nachtritme willen hebben
Ja / Nee Beter en/of langer willen slapen
Ja / Nee Vaker lekker willen koken
Ja / Nee Iets leuks voor mezelf kopen
Wat staat er niet in de lijst dat u eigenlijk zou willen
Eigenlijk zou ik ………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
Moed doet goed
U heeft het waarschijnlijk al gemerkt: Voor alles wat ik van u vraag is veel lef nodig. Als u angst wilt vermijden dan is het erg moeilijk om hulp te vragen, contact te maken, regels los te laten, voor uzelf op te komen, pijn te omarmen, durven te dromen en te leven volgens uw eigen waarden. Dat betekent dat als u dat wel allemaal wilt dat angst uw metgezel wordt. Dat toelaten en accepteren zal steeds een punt blijven – het gaat niet om de controle, maar om uw gedrag.
‘Life isn’t about waiting for the storm to pass,
it’s about learning how to dance in the rain.’
De oefeningen tot nu toe geven al een bepaald idee over uw dromen, waarden, domeinen die uw leven mooi en waardevol maken.
Nu wil ik met u kijken naar de kleinste stapjes die mogelijk zijn in het hier en nu om op weg te gaan en dit waardevolle leven vorm en inhoud te geven.
Kleinste stap
Het doel van de oefening is bewegen in de richting van uw doelen door met kleine stapjes te beginnen.
Stel uzelf bij elke belangrijke waarde die u heeft ontdekt de volgende vraag: “Wat is de kleinste en gemakkelijkste stap die ik in de komende 24 uur kan zetten om mijn leven in de gewenste richting te helpen?” Probeer zo concreet mogelijk, daadwerkelijk uit te voeren acties te bedenken en ga deze vervolgens ook uitvoeren!
Voorbeeld
Waarde: goede sociale contacten
Kleinste stap: een kattenbelletje naar vrienden die ik uit het oog ben verloren.
Waarde: genieten van mijn vrije tijd
Kleinste stap: na het avondeten de computer en mail met rust laten en een boek dat ik al lang op mijn verlanglijstje heb staan, gaan lezen.
Zelfs de kleinste stap kan een onderdeel zijn van een groot plan. Wat zijn uw waarden en stappen die u NU kunt zetten?
Waarde: ………………………………………………………………………………………………………….
Kleinste stap: ……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………….
Waarde: ………………………………………………………………………………………………………….
Kleinste stap: ……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………….
Maak de lijst af voor alle waarden die op dit moment voor u belangrijk zijn.
Toegewijd handelen
Nu de eerste stap gezet is, is het belangrijk om op het pad te blijven. Breid uw actielijst uit van datgene wat u nu kunt doen, naar wat u regelmatig zou kunnen doen en de acties die u op een langere termijn zou kunnen uitvoeren (aankomend weekend, volgende week, volgende maand). De leidraad is nog steeds: concrete acties, realistisch en uitvoerbaar.
Voorbeeld:
Om verder te werken aan goede sociale contacten kan ik komend weekend mijn beste vriend(en) voor een etentje (BBQ) uitnodigen, volgende week zou ik een borrel kunnen gaan drinken met iemand die ik al een tijdje niet heb gezien en volgende maand kan ik dit allemaal herhalen en uitbreiden met verjaardagkaartjes, zomaar een appje naar vrienden, een filmavond organiseren (mogelijkheden zijn onbegrensd).
Om meer van mijn vrije tijd te genieten kan ik volgende week een dagje vrij nemen voor een uitstapje. Dat hoeft niet ver of duur te zijn – een museumbezoek, een wandeling in het nabijgelegen park, een fietstochtje maken. Ook hier zijn de mogelijkheden onbegrensd. Voor de langere termijn kan ik kijken naar een nieuwe hobby of de oude weer oppakken (toch die golfclinic nemen en een lidmaatschap bij een golfclub), een reis plannen en steeds weer alle kleine stapjes herhalen.
Nu is het uw beurt:
Plan van aanpak voor waarde: …………………………………………………………………………….
Komend weekend zal ik: ………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Komende week zal ik: ……………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………
Komende maand zal ik: …………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………
Maak het plan van aanpak voor alle op dit moment belangrijke waarden.
Metafoor: Het schaap in wolfskleren
Zodra we angst voelen, hebben we de neiging om hiervan weg te lopen. En dat terwijl de dingen die we zo erg vinden, meestal ook de dingen zijn die we heel waardevol vinden! Probeer je waarden te zien als schapen in wolfskleren (dus het omgekeerde van het gezegde: een wolf in schaapskleren). In eerste instantie lijkt het verstandig om ervan weg te blijven. Maar als u goed kijkt, dan ziet u dat de wolf van uw angst eigenlijk het schaap van uw waarden is. Loop dus niet te snel weg als u angst voelt opkomen. Het kan zomaar zijn dat u dan uw waarden ontdekt.

Toewijding betekent ook acties ondernemen of gedrag vertonen waar u zich niet comfortabel bij voelt, die vervelende emoties oproepen of die kans op fouten vergroten. Daarom is focus op waarden heel belangrijk omdat de waarden verklaren waarom u bereid bent om offers te brengen en dingen te doen waar u geen zin in hebt. Tenslotte bent u bezig met uw eigen toekomst te creëren, met datgene wat u echt wilt zijn en wat u echt wilt hebben. Als u iets echt wilt, dan bent u bereid om te proberen, falen, vallen, opstaan, uithuilen en opnieuw beginnen.
Kijk naar de dreumes die probeert te lopen. Hij zal vallen, zich bezeren, huilen, weer even kruipen en weer op eigen voetjes staan om de stapjes te oefenen. Die dreumes was u lang geleden zelf – u gaf niet op tot u niet alleen kon lopen maar tot u kon rennen. Dit doorzettingsvermogen, deze toewijding om uw doel te bereiken heeft u nog steeds, u bent het alleen een beetje verleerd.
Behulpzame omgeving creëren
Ons fysieke omgeving is ingericht naar onze gewoontes en steunt ons gedrag. Bijvoorbeeld telefoon altijd bij de hand, auto voor de deur, ijskast gevuld met makkelijke maaltijden. Deze omgeving helpt niet echt als we ons hoofd willen laten rusten en tegelijkertijd volgen we elk gesprek dat via apps gaande is; als we meer willen bewegen, terwijl de auto zo lekker dichtbij staat en de fiets ergens ver weg in een stalling; en als we gezonder willen eten, helpt het niet als allerlei kant en klare maaltijden ons er van weerhouden om zelf uitgebreid en gezond te koken.
Dus wilt u oude gewoontes verbreken en nieuw gedrag oefenen dan helpt het ook als u uw fysieke omgeving zo inricht dat dit mogelijk is. Bijvoorbeeld een uur of twee rust creëren door alle apparaten (dus ook mobile telefoons en laptops) uit te zetten. Om uzelf uit te nodigen om meer te bewegen, zet dan de auto een paar straten verderop en uw fiets voor de deur. En wilt u gezonder eten, gooi alle snacks en kant en klare maaltijden uit de ijskast en vul het met verse producten die u zelf moet bereiden.
Hoe kunt u uw omgeving veranderen/aanpassen zodat het voor u makkelijker wordt om gedrag te vertonen die op uw actielijst staat?
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………

Leven volgens uw waarden kan burn-out klachten verminderen en op den duur volledig laten verdwijnen. Maar soms is daar nog meer voor nodig. Want ook mensen die goed weten wat ze willen en daar naar leven, kunnen burn-out raken. U functioneert namelijk niet in een vacuüm, maar in een context die gevormd wordt door andere mensen, woonomgeving, werkomgeving, ed. Soms is het nodig om nieuwe vaardigheden te leren of verder te ontwikkelen die ons beter in staat stellen om met deze context om te gaan. Bijvoorbeeld aanpassen van uw communicatiestijl, grenzen leren stellen. Om daadwerkelijk te zorgen dat uw burn-out klachten niet meer terug komen, is het noodzakelijk dat u los komt van denkpatronen die u stress bezorgen, en dat u in staat bent om gedragspatronen, die stress in stand houden of proberen te beheersen, te veranderen.
Dat is geen eenvoudige opgave. Hoewel een zelfhulpprogramma zoals deze ‘Eerste hulp bij burn-out’ u ver kunnen brengen (vooral als u echt alle oefeningen uitvoert), is dat soms niet voldoende. In dat geval is een gesprek met een coach of psycholoog aan te raden.
U kunt nog steeds vragen stellen of uw mening geven op info@bloemraadpsychologen.nl. U kunt ook een afsprak maken om uw opties te bekijken. Een kennismaking gesprek waarin een eerste probleemanalyse plaats vindt is vrijblijvend en altijd gratis.
Terug naar stap zes